Για το έτος 2008, ο Δήμος Ναυπλίου εξέδωσε ένα ημερολόγιο που αναφέρεται στα Παλιά Αρχοντικά του Ναυπλίου.
Αφού προλογίζει ο Δήμαρχος της πόλης διαφημίζοντας τον διαδικτυακό τόπο koitida.gr που αφορά ένα πρόγραμμα ψηφιοποίησης του ιστορικού κέντρου και των μνημείων του Ναυπλίου ακολουθεί η εισαγωγή του Γιώργου Ρούβαλη «Παλιά Αρχοντικά του Ναυπλίου – Περίπατος στην ομορφιά».
Ανάμεσα στ’ άλλα μας λέει:
“
Την ομορφιά του Ναυπλίου όλοι την αναγνωρίζουν. Έλληνες και ξένοι, εκατοντάδες χιλιάδες κάθε χρόνο έρχονται να θαυμάσουν την πρώτη πρωτεύουσα του Νέου Ελληνικού Κράτους, παράξενο και γοητευτικό μείγμα από διάφορες εποχές. Στοιχεία τούρκικα, βενετσιάνικα, λαϊκά ελληνικά, τέλος νεοκλασικά, πλέκονται σε μια αδιάσπαστη ενότητα. Το αποτέλεσμα είναι μια πόλη – γιατί το Ναύπλιο αυτό το χαρακτήρα άστεως κι όχο χωριού – με στενούς δρόμους, ωραία πάρκα, κραταιά φρούρια, βενετσιάνικ ατείχη, πολύ πράσινο και τη θάλασσα που τριγυρίζει το βράχο του, το στολίζει και το ομορφαίνει ακόμα περισσότερο. Εδώ γεννήθηκε το νεοκλασικό στυλ της ελληνικής αρχιτεκτονικής μετά την Απελευθέρωση, για να μεταφερθεί αργότερα στην Αθήνα, με την μεταφορά της πρωτεύουσας το 1834. Εδώ επίσης μιλιόταν με εύπλαστο και μελωδικό τρόπο η νεοελληνική λαλιά που αργότερα έγινε κοινή όλης της χώρας.
Βενετοί προβλεπτές και άρχοντες, τούρκοι πασάδες, αγωνιστές της Επανάστασης κι αργότερα πολιτικοί, έμποροι, μεγαλοαστοί έχτισαν και κατοίκησαν τα σπίτια της πόλης. Οι βενετσιάνοι οικοδόμησαν τη σημερινή κάτω πόλη (γιατί πρώτα περιοριζόταν Στην Ακροναυπλία μόνο), γύρω στα 1500. Υπήρξε πρωτεύουσα του βενετσιάνικου Μοριά αλλά και έδρα του τούρκου Μόρα – Πασά. Ο Καποδίστριας έβαλε να γκρεμίσουν τα τελευταία πατώματα των ψηλών τούρκικων σπιτιών, δίνοντας έτσι αέρα στη πόλη που σκιάζει ο επιβλητικός όγκος του Παλαμηδιού. Η πολιτική ζωή είχε σαν κέντρο της κυρίως την Πλατεία Πλατάνου, αργότερα Συντάγματος. Τριγύρω της έστεκαν οι κατοικίες των προχούντων. Αργότερα στα βενετσιάνικα και τούρκικα παλάτια, οι νέοι γαιοκτήμονες που νέμονταν τον πλούσιο αργολικό κάμπο, οι έμπορο που είχαν πλουτίσει οι εύποροι ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι και στρατιωτικοί έχτισαν τα δικά τους επιβλητικά σπίτια. Όλες τις δεκαετίες του 19ου αιώνα μετά το 1830 και στις αρχές του 20ου έχουμε αυτή τη διαδικασία, καθώς και τις εναλλαγές των κατοίκων στα υπάρχοντα κτίρια μετά από θανάτους και κληρονομιές. Μάλιστα ορισμένοι ντόπιοι ιστορικοί όπως ο αείμνηστος Τάκης Μαύρος (1915 – 2001) έχουν χαρτογραφήσει και ντοκουμεντάρει, με συμβολαιογραφικές πράξεις στις οποίες αναδίφησαν, αυτή την εναλλαγή ιδιοκτητών.
Τα επιβλητικά σπίτια περιορίζονται στη λεγόμενη παλιά πόλη μόνο, μια που η συνοικία της Πρόνοιας που ίδρυσε ο Καποδίστριας extra muros για τους λαϊκούς αγωνιστές του 21, χαμηλά μόνο σπιτάκια περικλείει, το ίδιο και ο λεγόμενος συνοικισμός Νέο Βυζάντιο που χτίστηκε στη δεκαετία του 30 στην έξοδο της πόλης για τους μικρασιάτες πρόσφυγες.
Το 1963 η επιμονή και διορατικότητα μιας εξαιρετικής αρχαιολόγου, της Ευαγγελίας Πρωτονοταρίου – Δεϊλάκη, μαζί με υποψιασμένους αρχιτέκτονες, οδήγησαν σε βασιλικό διάταγμα που προβλέπει τον αρχιτεκτονικό έλεγχο της παλιάς πόλης. Οποιαδήποτε νέα οικοδομή ή επισκευή έπρεπε να συμμορφώνεται με το τριγύρω αρχιτεκτονικό χρώμα. Βέβαια παρατυπίες και παρασπονδίες έγιναν, με κακό γουστα κτίρια-κουτιά, ιδίως στην περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Αλλά το μοναδικό αυτό σύνολο που αποτελεί τη πόλη του Ναυπλίου βασικά διαφυλάχθηκε, πράγμα σπανιότατο, αν όχι μοναδικό, πανελλαδικά.
Στα παλιά λοιπόν αρχοντικά του Ναυπλίου έζησαν και πέθαναν γενιές ολόκληρες Αναπλιωτών, με μεγάλη περηφάνια για την πόλη τους, ευγένεια και καλλιέργεια σπάνιες αλλά και έλλειψη συγχρόνων ανέσεων. Η «Αρχαιολογία» παρακολουθούσε στενά κάθε διαμόρφωση, κάθε επισκευή, κάθε πανωσήκωμα.
Πως είναι το εσωτερικό αυτών των αρχοντικών; Την απάντηση θα βρείτε στις σελίδες του παρόντος ημερολογίου. Τοιχογραφίες και οροφογραφίες συχνά λαμπρές με ζωηρά χρώματα, γεωμετρικά σχέδια και διακοσμημένα ταβάνια με φατνώματα. Εσωτερικές ξύλινες σκάλες, βιτρώ, τοίχοι ντυμένοι με ταφτά ή δαμασκηνό, πολυελαίους και βέβαια όμορφα και κομψά έπιπλα άλλων εποχών, που είχαν συχνά ταξιδέψει από τη Βιέννη, το Παρίσι ή το Λονδίνο στολίζουν ακόμα τα δωμάτιά τους, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες που παραθέτουμε. Σκαλιστά σκρίνια, πολύχρωμες κασέλες, μπρούτζινα κρεβάτια (καριόλες), βαρύτιμες τραπεζαρίες, βιεννέζικες καρέκλες, ψηλόλιγνες ανθοστήλες παρελαύνουν μπρος τα μάτια του επισκέπτη. Ορισμένοι ένοικοι πρόσεξαν ιδιαίτερα αυτές τις διακοσμήσεις, τις αναπαλαίωσαν με προσοχή έτσι ώστε να λάμπουν υπέροχα στα μάτια μας. Άλλοι, τις παραμέλησαν, τα χρώματα ξέφτισαν, κομμάτια έπεσαν ή ακόμα ασπρίστηκαν για ευκολία με ασβέστη από ασυνείδητους ή απλώς αγράμματους ενοίκους ή ιδιοκτήτες. Αυτά δεν θα τα δούμε και μαρτυρούν την ενδεχόμενη ευτέλεια του Έλληνα.
Μια σύγκριση με το Ιλίου Μέλαθρον, σπίτι του Σλήμαν (σήμερα Νομισματικό Μουσείο) και το σημερινό μουσείο Λαϊκής Αγγειοπλαστικής της οδού Μηλιδώνη στο Κεραμεικό στην Αθήνα, με τα ζωγραφιστά τους ταβάνια και τοίχους, περίπου της ιδίας περιόδου, μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα το διακοσμητικό κλίμα της εποχής. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για αρχοντικά άλλων πόλεων της Ελλάδας όπως π.χ. της Ξάνθης, που είχε πλουτίσει από τα καπνά (βλ. Μουσείο λαϊκής τέχνης, Οικία Κουγιουτζόγλου), της Καστοριάς, της Κοζάνης, της Θεσσαλονίκης αλλά και του Γαλαξειδιού. Δυστυχώς οι καλλιτέχνες έμειναν ανώνυμοι. Δεν βρίσκουμε υπογραφή στα έργα τους.
Εξάλλου, ο επισκέπτης που θα ήθελε να δει περισσότερα, μπορεί να περιηγηθεί στη μόνιμη έκθεση του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος Β. Παπαντωνίου στην πόλη μας, με τίτλο «Το ελληνικόν άστυ, Ναύπλιο 1822 – 1922» που περιέχει πλήθος έπιπλα, ενδύματα και αντικείμενα της εποχής.
Ξεχνώντας λοιπόν αυτούς που «άσπρισαν το παρελθόν», αν ξεφυλλίσουμε το ημερολόγιο του Δήμου μας, μήνα με το μήνα, θα μπούμε σε λαμπρά αρχοντικά του Ναυπλίου, θα θαμπωθούμε από χιλιοπλούμιστα ταβάνια και τοίχους, θα θαυμάσουμε παλιομοδίτικα πανέμορφα (και πανάκριβα σήμερα) έπιπλα, θα συνομιλήσουμε με τους ενοίκους τους, θα δούμε τι θυμούνται από την ιστορία του σπιτιού. Με την ευκαιρία αυτή θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους παλιούς Αναπλιώτες και Αναπλιώτισσες που με μεγάλη ευγένεια και προθυμία άνοιξαν τα σπιτικά τους στο φακό του ερευνητή, ερευνητή όμως ερωτευμένου με την καλαισθησία της πόλης μας.
Πόλη αρχοντική, πανέμορφη και φιλόξενη το Ναύπλιο αναθυμάται τις παλιές του δόξες και κρατάει ακόμα στο εσωτερικών των μεγάλων παλιών σπιτιών του πρωτόγνωρους θησαυρούς κι ομορφιά, εικόνα της οποίας προσφέρεται σήμερα με χαρά στους φίλους της πόλης μας.
Γιώργος Ρούβαλης
Ιανουάριος ————- Τριανόν
Φεβρουάριος ———-Οικία Σταυροπούλου (Οδός Εθνικής Αντιστάσεως)
Μάρτιος —————-Οικία Δημοπούλου (Οδός Υψηλάντου και Ιω. Κωλέττη)
Απρίλιος ————–Οικία Λάμπρου (Οδός Βύρωνος)
Μάϊος ————-Ξενοδοχείο Βασιλεύς Όθων (Οδός Φαρμακοπούλων)
Ιούνιος ———–Οικία Καραπαύλου (Οδοί Όθωνος και Μπουμπουλίνας)
Ιούλιος ————Οικία Σεφερλή (Οδός Εθνικής Αντιστάσεως)
Αύγουστος ———Οικία Μιχελάκη (Οδός Όθωνος)
Σεπτέμβριος ——– Πρώην ξενοδοχείο ύπνου Μυκήναι (Οικία Μαρκοπούλου)
Οκτώβριος ——– Οικία Κοββατζή (Οδός Θησέως)
Νοέμβριος ——— Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία (Πλατεία Φιλελλήνων)
Δεκέμβριος ——– Το Βενετσιάνικο Κυβερνείο (Οικία Παπαδοπούλου, Οδός Κωσταντινουπόλεως)