Η στρατιωτική μπάντα στην Ελλαδα και στο Ναύπλιο

Η πρώτη στρατιωτική μπάντα &

και η πρώτη στρατιωτική σχολή μουσικών

στο ΝΑΥΠΛΙΟ

*** από την πτυχιακή εργασία “Οι στρατιωτικές μπάντες στον Ελλαδικό χώρο και η μουσική δημιουργία”, της Παπαστεργιοπούλου Αλεξάνδρας

Η στρατιωτική µουσική έχει εµφανιστεί από τα αρχαία χρόνια, σε όλους τους στρατούς, διαφορετικών λαών και πολιτισµών. Όπως η µουσική, επηρεάζει τη ψυχολογία του ανθρώπου έτσι και η στρατιωτική µουσική έχει στόχο  στην ανύψωση του ηθικού και του ενθουσιασμού.

Κατά την αρχαιότητα, η στρατιωτική µουσική, ακολουθούσε τον αρχηγό του στρατεύµατος, είτε αυτός ήταν βασιλιάς ή στρατηγός. Κατά τον Παυσανία, ο Ηγέλεως, γυιός του Τυρρηνού, ίδρυσε στο Άργος, ναό της Αθηνάς – Σάλπιγγος (Παυσανίου Κορινθιακά ΙΙ, ΧΧ! 3.) και ήταν αυτός και ο αδελφός του Μήλας, που πρώτοι εισήγαγαν τη σάλπιγγα στις πολεµικές επιχειρήσεις. Οι Αργείοι πραγματοποιούσαν τις πολεμικές τους επιχειρήσεις με συνοδεία σαλπίγγων ενώ οι Σπαρτιάτες με συνοδεία αυλού.

Κατά τα ρωμαϊκά χρόνια οι σαλπιγκτές με τους τυμπανιστές, συνιστούσαν ιδιαίτερο σώμα. Ενίσχυσαν τη στρατιωτική μουσική και ίδρυσαν ειδικές σχολές για την εκπαίδευση των μουσικών.

Οι Βυζαντινοί με τη σειρά τους “ενίσχυσαν” τα στρατιωτικά τμήματα με εκκλησιαστικές χορωδίες που έψαλλαν, μερικές φορές και υπό τη διεύθυνση στρατηγών, επινίκεια ή προσευχές προς το Θεό.

Κατά τα νεότερα χρόνια στην Ευρώπη, όπου άρχισαν να υπάρχουν συγκροτημένα κράτη, οι στρατιωτικές μπάντες πήραν πιό σταθερό σχήμα. Έκαναν την εμφάνισή τους πρώτα στην Αυστρία και μετά στη Γαλλία. Οι στρατιωτικές ορχήστρες πνευστών ονομάστηκαν Μπάντες από γοτθική λέξη. Η γοτθική μπάντα ήταν μια ομάδα μουσικών που ρύθμιζε το βήμα των στρατιωτών στην πορεία και τους εμψύχωνε στη μάχη.

Στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια της επανάστασης τα άτακτα σώµατα δεν τα ακολουθούσαν επαγγελµατίες μουσικοί, αλλά πολεµιστές οργανοπαίχτες, και όταν οι επαναστατηµένοι ‘Ελληνες προχωρούσαν κατά του εχθρού, είχαν επικεφαλής τους µουσικές ομάδες µε τύµπανα, ζουρνάδες και κλαρίνο. Πολλές φορές οι οργανοπαίχτες δραστηριοποιούνταν θορυβωδώς µετά τη νίκη, µε σκοπό να προκαλέσουν χορούς μεταξύ των παλικαριών. Αυτή τη μουσική που αργότερα την ονόμασαν “βαρβαρόφωνη”, τη συνήθιζε πολύ ο Κολοκοτρώνης ο οποίος θεωρούσε ότι αυτή ανταποκρινόταν στην τότε νοοτροπία και ψυχολογία των πολεµιστών του καθώς και ο Καραϊσκάκης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της µάχης στο Βαλτέτσι και εν συνεχεία κατά τη µάχη που είχε ως αποτέλεσµα την καταστροφή του Δράµαλη. Έγγραφο της Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος, µε ηµεροµηνία 29 Ιουλίου 1824, προς τον “Φιλογενέστατον Κύριον Ιωάννην Θ. Στεφάνου”, στο οποίο ο προσωρινός γραµµατέας (υπουργός) Πολέµου, Παναγιώτης Γ. Ρόδιος, εν όψει της σύστασης Τακτικού Σώµατος, ζητεί την βοήθεια της επιτροπής Ζακύνθου για τη σύσταση “ομάδος πολεµικών μουσικών γιατί “η µουσική τρόπον τινά είναι η ψυχή των τακτικών, αλλά κατά δυστυχίαν πολεμικοί μουσικοί εις την Ελλάδα σήµερον δεν ευρίσκονται…”

Πράγµατι, στο µικρό Τακτικό Σώµα που συστάθηκε από τον Γάλλο συνταγµατάρχη Κάρολο Φαβιέρο, συγκροτήθηκε και στρατιωτική μουσική υπό τον Γερµανό αρχιµουσικό Μιχαήλ Μάγγελ. Όπως αναφέρει ο Λοχαγός Κάρπος Παπαδόπουλος, στις 5 Αυγούστου 1825, το

Τακτικό σώµα υπό τον Κ. Φαβιερο, εισερχόµενο στην Αθήνα, βάδιζε µε βήµα οδοιπορικό, παιανίζοντας η Στρατιωτική µουσική (με το ρυθµό του οδοιπορικού βήµατος) το “Τι καρτερείτε φίλοι και αδελφοί.΄

Η πρώτη στρατιωτική μπάντα συγκροτήθηκε το 1824 στο Ναύπλιο. Πρώτος αρχιμουσικός της υπήρξε ο Ανθλγός Ernest vin Mangel (Ερνέστος Βικελίνος Μάγγελ). Γερµανός στην καταγωγή από τη Βυρτεµβέργη της Βαυαρίας. Είχε τον τίτλο του βαρόνου και είχε τιµηθεί µε τρία µετάλλια-παράσηµα: Αγώνος. Ανδρείας και Σωτήρος. Είχε έρθει στην Ελλάδα το 1822 πριν τον Σχη Κάρολο Φαβιέρο και υπηρέτησε στο γαλλικό στρατό ως Λοχαγός. Έλαβε µέρος στην πολιορκία της Ακροπόλεως. στη Μάχη των Δερβενακίων. στην πολιορκία του Ναυπλίου καθώς και στις επιχειρήσεις Καρύστου και Χίου.

Σηµαντικό στοιχείο λαµβάνουµε από µια ιδιότυπη απεργία που πραγµατοποίησαν µουσικοί στρατιωτικής µπάντας. το 1825. “Υπάρχει επίσης έγγραφον εις τα αρχεία του κράτους υπ΄ αριθμ. Πρωτοκόλλου 2678 από της 22 Σεπτεμβρίου 1825, όπερ είναι αναφορά Ελλήνων μουσικών της οποίας οι μουσικοί ζητούν όπως λόγω μεγαλυτέρας κοπώσεως αμείβονται καλλίτερων των άλλων στρατιωτών“. Αυτά ανέφερε χαρακτηριστικά. η τότε διαµαρτυρία της στρατιωτικής µπάντας.

Ενα ακόµα γραπτό στοιχείο το οποίο έχουµε. είναι η µαρτυρία του Χρήστου Βυζαντίου. Συνταγµατάρχη και Φαλαγγάρχη Αθηνών, ο οποίος στο βιβλίο του “Ο Τακτικός Στρατός από το 1821 µέχρι το 1833”. που εκδόθηκε το 1837. αναφέρει ότι “Υπήρχεν εν Ναυπλίω και Στρατιωτική Μουσική, διευθυνόμενη υπό του Γερμανού Μάγγελ και αυτή ηυξήθη και ετακτοποιήθη λαβούσα τα αναγκαιούντα όργανα”.

Το 1825 ο Φαβιέρος αναχώρησε για την Αθήνα και πήρε και την µουσική µαζί του. Έτσι συγκροτήθηκε η Στρατιωτική Μουσική Αθηνών.

Το 1828 µε την άφιξη του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια η Στρατιωτική Μουσική εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο, πρωτεύουσα τότε της επαναστατηµένης Ελλάδος. Εδώ ανασυντάχθηκε και ενισχύθηκε. Ο Κυβερνήτης µε το υπ. αριθµόν 13711 Διάταγµα στις 15 Αυγούστου 1829 θεώρησε ότι ήταν ανάγκη να αναπτυχθεί άµιλλα µεταξύ των µουσικών του Τακτικού Σώµατος και αύξησε το µισθό τους. Από το διάταγµα αυτό φαίνεται ότι η δύναµη της στρατιωτικής Μουσικής ήταν 18 άνδρες την εποχή εκείνη ενώ στα τέλη του 1831, είχαν αυξηθεί σε 55.

Το 1833 µετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια φθάνει και εγκαθίσταται στο Ναύπλιο Τάγµα Εθελοντών Βαυαρών µε τη µουσική τους και αρχιµουσικό τον Κάρολο Κέλλερ αποτελούµενο από 35 µουσικούς.

Εν τω µεταξύ, η υπό τον Μάγγελ µουσική, εγκαταστάθηκε στο Άργος. Τον Μάιο του 1834 αποστρατεύθηκε και την διεύθυνση της µουσικής ανέλαβε ο Υπξκός Μπράντσελ. από την Αυστρία.

Με την µεταφορά της πρωτεύουσας της Ελλάδος από το Ναύπλιο στην Αθήνα, το 1834, οι µουσικές του Ναυπλίου και του Άργους εγκαθίστανται στην νέα πρωτεύουσα. Αρχιµουσικός της µπάντας του Ναυπλίου ήταν ο Κ. Κέλ.λερ.

Το 1837 λόγω ελλείψεως µουσικών και του θανάτου του Κέλλερ οι δύο µουσικές συγχωνεύονται στη φρουρά Αθηνών υπό την διεύθυνση του Γάλλου Ανθστή Αρχισαλπιγκτή Πυροβολικού Franz Seiler ο οποίος µετατάχθηκε στη µουσική.

Κατά τα πρώτα χρόνια της ελεύθερης Ελλάδος το προσωπικό των Στρατιωτικών Μουσικών αποτελούσαν επί το πλείστον ξένοι κυρίως Βαυαροί. Καθώς όµως µετέπειτα συγκροτήθηκαν µπάντες στα τάγµατα των ακροβολιστών και στα συντάγµατα πεζικού και ιππικού ο προαναφερθείς Σάυλερ ανέλαβε καθήκοντα επιθεωρητή του συνόλου από αυτές τις επιµέρους στρατιωτικές µπάντες.

 

Στρατιωτικές Σχολές Μουσικών

 

Το πρώτο σχολείο που έχει καταγραφεί και σχετίζεται µε µουσική είναι το Σχολείο τυµπανιστών. Λειτούργησε στην “Πρόνοια” του Ναυπλίου από τον Ιούνιο του 1830 υπό τον Ανθυπασπιστή Ακριβό. Οι µαθητές ήταν αρχικά 18 και αργότερα έφθασαν στους 54. Το σχολείο αυτό καταργήθηκε µετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη και την ανώµαλη κατάσταση που ακολούθησε.

Στη συνέχεια δηµιουργήθηκαν διάφορα σχολεία µουσικής.