Το 1835, η Ελλάδα βρισκόταν στα πρώτα βήματα του νεοσύστατου κράτους της, μόλις δύο χρόνια μετά την άφιξη του βασιλιά Όθωνα. Η πρωτεύουσα είχε πρόσφατα μεταφερθεί από το Ναύπλιο στην Αθήνα (1834), γεγονός που δημιούργησε πολλές προσδοκίες αλλά και απογοητεύσεις. Η περίοδος αυτή χαρακτηριζόταν από έντονη παρουσία των Βαυαρών αξιωματούχων, οικονομικές δυσκολίες και την αδυναμία συγκρότησης βασικών κρατικών δομών, όπως η εκπαίδευση.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μια επιστολή γραμμένη στο Ναύπλιο τον Φεβρουάριο (;) του 1835 από τον Dominique Domnando, έρχεται να μας δώσει μια σπάνια και άμεση μαρτυρία για την κατάσταση της Ελλάδας εκείνη την εποχή.
Η επιστολή
Ναύπλιο, 23 Φεβρουαρίου 1835
«Αγαπητέ μου φίλε,
Θα ήθελα να σας ζητήσω συγγνώμη που δεν σας έγραψα νωρίτερα. Μια σύντομη ασθένεια και οι υποχρεώσεις της προετοιμασίας του επικείμενου ταξιδιού μου δικαιολογούν τη μακρά σιωπή μου. Περάσαμε τον χειμώνα στο Ναύπλιο, μελετώντας και ξεδιαλύνοντας τις εργασίες μας.
Η επιλογή αυτής της πόλης μας επιβλήθηκε λόγω της αδυναμίας εύρεσης καταλυμάτων στην Αθήνα, αφότου η έδρα της κυβέρνησης μεταφέρθηκε εκεί. Το μόνο που μετανιώνω είναι που δεν γνώρισα προσωπικά τον κ. …, στον οποίο έστειλα την επιστολή που μου είχε δώσει ο κ. ….
Μόλις ο καιρός το επιτρέψει, θα κάνουμε μια εκδρομή στον Μορέα για να μελετήσουμε επί τόπου τις περιγραφές των σοφών. Έπειτα θα μεταφερθούμε στην Αττική, όπου σκοπεύουμε να ξεκινήσουμε τη δική μας εργασία στην ηπειρωτική Ελλάδα. Το έργο είναι δύσκολο και οι δυσκολίες πολλές, αλλά θα προχωρήσουμε, όσο περιορισμένα κι αν είναι τα μέσα μας.
Ήταν ευτυχής συγκυρία που είχα το έργο του Μορέα μαζί μου, (προφανώς εννοεί το έργο της γαλλικής επιστημονικής αποστολής) καθώς είναι το μοναδικό αντίγραφο στην Ελλάδα. Ο ίδιος ο βασιλιάς δεν το είχε και μόλις πρόσφατα ζήτησε να του το στείλουν από το Παρίσι.
Επειδή ένας φυσιοδίφης δεν μπορεί να εργαστεί χωρίς βιβλία, έφερα τη μικρή μου βιβλιοθήκη, για να μην περιοριστώ στον θλιβερό ρόλο του απλού συλλέκτη.
Η κατάσταση εδώ δεν προσφέρει τίποτα ευνοϊκό για τα σχέδιά μας. Τα ταλέντα σας δεν θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε μια χώρα όπου δεν υπάρχουν ούτε δημοτικά σχολεία. Ήδη έχουν δαπανηθεί περισσότερα από τα δύο τρίτα του δανείου, όλα απορροφήθηκαν από τους αξιωματούχους και τον βαυαρικό στρατό, και τίποτα δεν έχει γίνει για τη χώρα.
Οι δύσμοιροι Έλληνες στηρίζουν όλες τις ελπίδες τους στον βασιλιά, που διαθέτει τις καλύτερες ιδιότητες. Είθε να μην διαψευσθούν!
Με σεβασμό και αφοσίωση,
Domnando»
Η επιστολή αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τρεις λόγους:
- Χρονολογία: Η αναφορά στη μεταφορά της πρωτεύουσας και στη σπατάλη του δανείου του 1832 τεκμηριώνει την επιστολή στο 1835, προσφέροντας μια αυθεντική εικόνα της εποχής.
- Μαρτυρία : Ο συγγραφέας καταγράφει με ειλικρίνεια την απογοήτευση του για την ανυπαρξία σχολείων και την κακή διαχείριση του δανείου. Παράλληλα, φωτίζει την έλλειψη επιστημονικών πηγών και βιβλιοθηκών στην Ελλάδα.
- Προσδοκίες της εποχής: Η αναφορά στον «ελπιδοφόρο βασιλιά» αποκαλύπτει το κλίμα αισιοδοξίας που υπήρχε στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του, πριν αυτό μετατραπεί σε απογοήτευση και τελικά σε έξωση το 1862.
Συμπέρασμα
Η επιστολή του Dominique Domnando εκτός από ένα προσωπικό σημείωμα· αποτελεί καθρέφτη μιας ολόκληρης εποχής. Μας μεταφέρει στο Ναύπλιο του 1835 και μας επιτρέπει να δούμε μέσα από τα μάτια ενός φυσιοδίφη την πραγματικότητα της πρώιμης Βαυαροκρατίας: τις ελπίδες, τις αντιφάσεις, τις αδυναμίες αλλά και τις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του ελληνικού κράτους.