Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΝΑΥΠΛΙΑ!

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΝΑΥΠΛΙΑ

Αφιέρωμα στον Δημήτρη Γληνό από το περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης [τχ. 119-120] 11-12/1964

Στην Ακροναυπλία

Κατά το Μάη του 1937 φέρανε στην Ακροναυπλία μία μεγάλη αποστολή από τα νησιά της εξορίας περί τους 100 με 120. Ανάμεσά τους ήταν και ο Γληνός που εγκαταστήσανε στο δεύτερο θάλαμο μαζί με άλλους διανοούμενους (ο δεύτερος θάλαμος ήταν ο θάλαμος των διανοουμένων) ο Γληνός φορούσε μία μπλε ναυτική “βραχεία” και μπερεδάκι.

Ο Γληνός προσαρμόστηκε αμέσως στη ζωή της Ακροναυπλίας παίρνοντας μέρος στην ψυχαγωγία και στις υπηρεσίες πάντα με πολύ κέφι και χιουμοριστική διάθεση. Μία μέρα έκανε υπηρεσία θαλάμου ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης. Κάποια στιγμή ο δάσκαλος είχε φαίνεται λησμονήσει κάτι και ανέβηκε στο θάλαμο πριν τελειώσει η καθαριότητα. Οπότε βρέθηκε μπροστά σε ένα Πορφυρογένη, πανύψηλο με ένα κοντό μπλε παντελονάκι και με ένα φανελάκι να κρατάει στο ένα χέρι του σκούπα και στο άλλο τον τενεκέ και να αγκομαχάει ευσυνείδητα στην υπηρεσία του.

Ο Γληνός “συγκινήθηκε” από αυτό το θέαμα και είπε στον Μιλτιάδη σε άπταιστη καθαρεύουσα:

– Εύγε! εύγε Μιλτιάδη! Τοιαύτα έργα τιμώσι την Ελλάδα…

Ο Μιλτιάδης καταϊδρωμένος και κατακόκκινος φώναξε γελώντας:

–  Φύγε δάσκαλε και άσε με να κάνω τη δουλειά μου

Αλλά ο Γληνός συνέχισε:

– Και ου μόνον την Ελλάδα, αλλά και την ιδιαιτέραν σου επαρχίαν τον Βόλον ήτις σε τιμά επί σειρά ετών δια της ψήφου της

– Φεύγα δάσκαλε γιατί θα σε καταβρέξω, φώναξε ο Μιλτιάδης μισότσαντισμένος

Ο Γληνός έκανε τότε μία κωμική ρεβεράντσα μπροστά στον πορφυρογένη:

–  Χαίρε ευγενές τέκνο της Μακρινίτσας! και έφυγε γελώντας

Από τις πρώτες μέρες ο δάσκαλος βγήκε μέλος του γραφείου της ομάδας συμβίωσης και ανέλαβε τον μορφωτικό εκπολιτιστικό τομέα. Άρχισε ενέργειες και παραστάσεις στον Διοικητή του στρατοπέδου ταγματάρχη Βρετέα ζητώντας να μας αποδοθούν τα βιβλία μας, που είχαν κρατήσει, τετράδια, σκάκι κτλ, να παραχωρηθεί ένα μικρό προαύλιο δίπλα στο μεγάλο για να χρησιμοποιείται για μελέτη και να δοθεί άδεια για μορφωτικά μαθήματα και διαλέξεις. Πραγματικά μας απόδοσαν τα βιβλία, μας παραχώρησαν το προαύλιο που από τότε ονομάστηκε “προαύλιο Γληνού” και δόθηκε η άδεια για μαθήματα και διαλέξεις αδιάφορο αν αργότερα ο Μανιαδάκης ξαναπήρε τα βιβλία, απαγόρευσε τις διαλέξεις και έκλεισε το προαύλιο μελέτης.

Μόλις δόθηκε η άδεια ο Γληνός οργάνωσε κανονικές τάξεις από το δημοτικό ως το γυμνάσιο όπου δίδασκαν κρατούμενοι εκπαιδευτικοί της Δημοτικής και μέσης Παιδείας και φοιτητές. Τις πρώτες διαλέξεις έκανε ο ίδιος ο Γληνός. Θέματα: “πως πρέπει να μιλάμε, πως πρέπει να γράφουμε, πως πρέπει να διαβάζουμε”. Αυτές τις διαλέξεις τις παρακολούθησαν και ο ίδιος ο Βρετέας με τη γυναίκα του και έδωσαν τα συγχαρητήριά τους στο Γληνό. Στο τέλος κάθε διάλεξης υποβάλαμε διάφορες ερωτήσεις.

O Γιώργης Γρηγοράτος, συνδικαλιστής –  εκτελέστηκε αργότερα στο Κούρνοβο – πλησίασε τον Γληνό μετά τη διάλεξη που είχε κάνει για το πώς πρέπει να διαβάζουμε, όπου μίλησε για την αποδελτίωση και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να γίνεται, και έκανε στο δάσκαλο μία αναπάντεχη ερώτηση:

– Δεν μου λες δάσκαλε έχεις βιβλιοθήκη σπίτι σου;

Ο Γληνός έδειξε απορία:

– Φυσικά έχω

– Kι έχεις και γραφείο

– Kαι βέβαια

– Εγώ όμως που το γραφείο και τη βιβλιοθήκη μου τα σέρνω στην τσέπη μου, από νησί σε νησί και από φυλακή σε φυλακή πώς θες να κάνω αποδελτιώσεις και όλα αυτά τα ωραία πράγματα που μας είπες ;

Ο Γληνός γέλασε μελαγχολικά.

Όταν Αργότερα απαγορεύτηκαν οι διαλέξεις, ο δάσκαλος έκανε παράνομα διάφορες μορφωτικές ομιλίες τα βράδια όταν έκλεινε ο θάλαμος και δεν είχε καλλιτεχνική βραδιά, οι κρατούμενοι μαζεύονταν γύρω στο κρεβάτι του Γληνού και αυτός έλεγε διάφορες ιστορίες από τους παλιούς του αγώνες για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Κάποτε μας διηγήθηκε πως ξενύχτησε το σπίτι του Αλέξανδρου Παπαναστασίου συζητώντας για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, μία άλλη φορά μας είπε για μία στιχομυθία που είχε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ήταν η εποχή της Επανάστασης της Θεσσαλονίκης ο Γληνός είχε προσχωρήσει από τους πρώτους και είχε εισηγηθεί στον Βενιζέλο σειρά από ριζοσπαστικά εκπαιδευτικά νομοσχέδια. Ο Βενιζέλος συμφώνησε σε όλα και του έλεγε να προχωρήσει στη δουλειά. Όταν αργότερα η κυβέρνηση Βενιζέλου κατέβηκε στην Αθήνα ο Γληνός θύμισε στον Βενιζέλο πως ήρθε η ώρα να μπουν τα νομοσχέδια σε εφαρμογή. Μα ο Βενιζέλος άρχισε να δείχνει μερικούς δισταγμούς.

Ο Γληνός δε βάσταξε:

-Μα στη Θεσσαλονίκη δεν είχατε καμία αντίρρηση

-Άλλο η Θεσσαλονίκη απάντησε τότε ο Βενιζέλος, τότε είμαστε επανάσταση

Στην Ακροναυπλία ο δάσκαλος συγκρότησε καλλιτεχνικές επιτροπές κατά θαλάμους που οργάνωναν την ψυχαγωγία των κρατουμένων στις ατελείωτες βραδινές ώρες όταν οι θάλαμοι ήταν κλειστοί. Οργάνωσε επίσης και την πρωινή γυμναστική που την προπαγάνδιζε με… φανατισμό! Αμέσως μόλις άνοιγαν οι θάλαμοι το πρωί, ο Γληνός χτυπούσε παλαμάκια και φώναζε στερεότυπα:

– Όλα τα παλικάρια στη γυμναστική!

Κατάφερε έτσι να παίρνουν μέρος ακόμη και γέροι όπως ο Θοδωρής Μάγγος, παλιός συνδικαλιστής και από τους ιδρυτές της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών – πέθανε στην Ακροναυπλία στην περίοδο της κατοχής – ο Μπαρμπα Μακέδος, καπνεργάτης και παλιός αγωνιστής πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Καβάλας επί δημαρχίας Παρτσαλίδη – ο Μακέδος εκτελέστηκε από τους Γερμανούς – , Ο μπάρμπα Γιάννης Ευθυμιάδης καπνεργάτης και αυτός και μέλος του δημοτικού συμβουλίου Καβάλας – εκτελέστηκε από τους Γερμανούς.

Ήταν όμως και μερικοί που δεν ενδίδανε στις παραινέσεις του δασκάλου. Ένας από αυτούς ήταν στο δεύτερο θάλαμο και ο Θεοδόσης Χριστοδουλάκης μεγάλος καπνιστής και λάτρης της ξάπλας: ήταν ο μόνος που είχε… κατακτήσει όπως έλεγε το… δικαίωμα να μην σηκώνεται την ώρα του προσκλητηρίου από το κρεβάτι του και να τον μετρούν… ξαμπλωμένο. Και αυτό γιατί ο Χριστοδουλάκης έγραφε τη νύχτα σατιρικούς στίχους για την καλλιτεχνική επιτροπή θαλάμου με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Μάγκνους Εμβούζιους (Μέγας Κρύος). Δίπλα στο κρεβάτι του ο Εμβούζιος είχε πάνω στο παράθυρο που έβλεπε στον αργολικό ένα κουτί σανιδένιο, στο οποίο είχε γράψει από τη μία μεριά: ΑΠΟΘΗΚΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΝΕΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ κι από την άλλη μερικούς στίχους από ένα μεγαλύτερο ποίημα που το αυτοτιτλοφορούσε “αυτοπροσωπογραφία”:

στο κρεβάτι μου πάντα

με την πίπα στην πάντα

μοναχός παραδέρνω

αν κάνεις με ζυγώσει

και τσιγάρο μου δώσει

ευχαρίστως το παίρνω…

Ένα πρωινό μετά τη γυμναστική προχώρησε στο παράθυρο του Εμβούζιου για να ανασάνει την πρωινή δροσιά. Δίπλα ο Χριστοδουλάκης κουκουλωμένος τον παρακολουθούσε. Ο Γληνός περιεργάστηκε κάμποση ώρα το κουτί, διάβασε τους στίχους και μουρμούρισε χαμογελώντας:

-Μμμ, δεν είναι και άσχημοι να μην πετάς τα χειρόγραφα. Ο φίλος μου ο Δαμβέργης όταν τον κλείσανε στη φυλακή, οι Βασιλικοί, έγραψε κάμποσα ποιήματα που τα έβγαλε όταν βγήκε σε βιβλίο με τον τίτλο “τραγούδια της φυλακής”.

Ο Χριστοδουλάκης αναδεύτηκε κι ο Γληνός βρήκε την ευκαιρία να του κάνει τη σχετική προπαγάνδα για τη γυμναστική. Τον ρώτήσε:

– Σύντροφε μήπως είσαι άρρωστος;

– Είμαι θαυμάσια δάσκαλε

– Μα τότε, γιατί δεν κατεβαίνεις στη γυμναστική;

Ο  Χριστοδουλάκης δεν απάντησε Μα το ίδιο βράδυ στην ψυχαγωγία του θαλάμου ο Ναπολέων Σουκατζίδης – ο ήρωας αργότερα του Χαϊδαρίου  – που έκανε τον κονφερανσιέ απάγγειλε την απάντηση του Χριστοδουλάκη στην πρωινή ερώτηση του Γληνού:

… ήθελα νάχα το πρωί βούτυρο μία φέτα

και αυταπάτη δυό αυγά ή έστω… ομελέτα

και λίγο γαλατάκι αγνό Βλάχας από αγελάδα

κι άλλα τερψιλαρύγγεια και λίγη μαρμελάδα

που όλα λείπουν από δω και Υπάρχουν από εκεί

τότε σε βεβαιώ κλεινέ,

φίλε και σύντροφε Γληνέ

ποτέ μου δεν θα έλειπα από τη γυμναστική

(Εκείνο τον καιρό στα νησιά και στις φυλακές όσοι κρατούμενοι μπορούσαν να εξοικονομήσουν κανένα αυγό είχαν τη συνήθεια να xτυπούν το ασπράδι επίμονα με το πιρούνι τους μέσα στο πιάτο ώσπου φουσκώνε σαν αφρός και γεμίζε το πιάτο. Ρίχναν στο τέλος και λίγη ζάχαρη και το άλοιφαν στο ψωμί και το τρωγαν. Αυτό ήταν η λεγόμενη “αυταπάτη”.  Η φράση “που όλα λείπουν από δω και υπάρχουν από κει” σήμαινε την πλευρά του θαλάμου προς τη θάλασσα την παραλία όπως έλεγε ο μακαρίτης ο Γρηγοράτος όπου έτυχε να μένουν οι περισσότεροι φτωχοί κρατούμενοι ενώ αντιθέτως από κει η αντίθετη πλευρά του θαλάμου όπου έμεναν περισσότερο “εύποροι” γι’ αυτό οι κρατούμενοι το έλεγαν περιπαιχτικά “Κολωνάκι”)

Όλος ο θάλαμος χειροκρότησε ενώ ο Γληνός γελώντας καλόκαρδα έκανε συστάσεις στον υπεύθυνο της καλλιτεχνικής επιτροπής να κρατήσει το χειρόγραφο. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Γληνός έπαιρνε με ενθουσιασμό μέρος στις καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. Χόρευε… πόλκα και βαλς υπό τους ήχους αυτοσχέδιας ορχήστρας, τραγουδούσε και γενικά ήταν πρώτος σε όλα.

Ένας τρόπος ψυχαγωγίας ήταν και τα έμμετρα “πορτραίτα” που έκαναν πολλοί κρατούμενοι σατιρίζοντας τους συντρόφους τους.

Αυτά τα πορτρέτα δεν ήταν επώνυμα: τα απάγγελνε ο κονφερασιέ και οι κρατούμενοι βρίσκαν σε ποιους ανταποκρίνονταν. Μία βραδιά ο κονφερασιέ απάγγειλε ένα πορτρέτο που είχε κάνει ο αθυρόστομος Χριστοδουλάκης:

Ευθυτενής και αλύγιστος

ακούραστος μελετητής

ευρύστερνος σαν αθλητής.

Παλαμοκρούστης πρωινός

και πάτρων της γυμναστικής…

– Ποιος είναι; ρώτησε ο Σουκατζίδης

– Ο Γληνός! Ο Γληνός! απάντησε με χειροκροτήματα όλος ο θάλαμος.

 

Μ.Ε.

Λίγα λόγια για τον Δημήτρη Γληνό