Γάλλοι Φιλέλληνες στην Ελληνική Επανάσταση
Α’ μέρος
1821 – 1824
Ευρωπαίοι αξιωματικοί στην Ελλάδα, 1822
Από τα τέλη του 18ου αιώνα, που άρχισαν να επισκέπτονται την Ελλάδα οι πρώτοι Ευρωπαίοι περιηγητές, η Ελλάδα αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που βρισκόταν στην «εξωτική Ανατολή.
Οι Ευρωπαίοι περιηγητές, όμως δεν ταύτιζαν ποτέ την Ελλάδα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Έλληνες διαφοροποιούνταν από τους κατακτητές τους λόγω της γλώσσας τους, της θρησκείας τους και κυρίως λόγω της κλασικής τους κληρονομιάς.
Οι προσωπικές αναμνήσεις των περιηγητών πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης περιγράφουν τη σύγχρονη και λυπηρή εικόνα της Ελλάδας που στενάζει υπό τον οθωμανικό ζυγό. Η γαλλική περιηγητική λογοτεχνία της εποχής περιγράφει με τον πιο εύλογο τρόπο την μιζέρια και την φτώχεια που διέψευδε οικτρά την ιδανική εικόνα για την Ελλάδα που θεωρούσαν ότι θα συναντήσουν, εικόνα που είχαν καλλιεργήσει βασιζόμενοι αποκλειστικά στην κλασική τους μόρφωση. Το πάθος αυτών των φωτισμένων θαυμαστών της Κλασικής Ελλάδας και η επιθυμία τους να ξαναδούν την Ελλάδα «έτσι όπως έπρεπε να είναι» αποτελεί τη βάση του φιλελληνικού κινήματος που άρχισε να αναπτύσσεται στην Ευρώπη στα τέλη του 18ου αιώνα.
Από την άλλη, το έργο και η επαναστατική δράση του Ρήγα, ο οποίος είχε οραματιστεί τη δημιουργία μιας «Βαλκανικής Ομοσπονδίας», αντικατοπτρίζουν το επαναστατικό πνεύμα που βασίλευε στην Ευρώπη, ενώ η ελληνική διασπορά της Ρωσίας προχωρά στη σύσταση της «Φιλικής Εταιρείας» με σκοπό την προετοιμασία της Επανάστασης σε όλη τη βαλκανική χερσόνησο.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Φιλελληνισμός υποκινούμενος αρχικά από φιλανθρωπικά και ρομαντικά αισθήματα, συνδέθηκε άμεσα με την Ελληνική Επανάσταση καλύπτοντας την περίοδο από το 1821 έως το 1829.
Στην πορεία του το φιλελληνικό κίνημα γνώρισε διάφορες φάσεις. Από την άνοιξη του 1821 μέχρι το τέλος του 1822, ο ευρωπαϊκός τύπος παρακολουθεί στενά τα γεγονότα στην Ελλάδα. Τα βιβλία και τα φυλλάδια για το «ελληνικό ζήτημα» πολλαπλασιάζονται. Αρχίζουν να δημιουργούνται επιτροπές εράνων. Το κυριότερο, όμως, είναι πως από πολλές χώρες φεύγουν εθελοντές για να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων.
Δ. Ζωγράφος, Κατάλογος Φιλελλήνων, λιθογραφία, Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο
Το σύνολο των Φιλελλήνων που έλαβαν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση ανέρχεται σε 1.200 άτομα περίπου. Ανατρέχοντας στις λίστες επιβίβασης των αρχείων της Αστυνομίας της Μασσαλίας, βρίσκουμε πολλούς εθελοντές. Γερμανούς (γύρω στους 280), Γάλλους (γύρω στους 220), περίπου 60 Ιταλούς, 50 Ελβετούς, γύρω στους 20 Αμερικανούς και ομάδες πιο περιορισμένες Πολωνών, Δανών, Ισπανών και Σουηδών. Περίπου μια εκατοντάδα Άγγλοι φτάνουν στην Ελλάδα ακολουθώντας άλλη διαδρομή. Από όλους αυτούς, γύρω στους 300 είναι στρατιωτικοί ή πρώην στρατιωτικοί όλων των βαθμών.
Η πλειονότητα είναι νέοι και μάλιστα πολύ νέοι: από τους 581 για τους οποίους γνωρίζουμε την ηλικία, 418 είναι κάτω των 30 ετών, 10 είναι μεταξύ 14 και 17 ετών, 61 είναι μεταξύ 18 και 20 ετών και οι λοιποί 163 κυμαίνονται μεταξύ 30 και 56 ετών.
Από τους 1.200, περίπου 300 βρήκαν τραγικό θάνατο στην Ελλάδα, εκ των οποίων οι 60 ή 61 είναι Γάλλοι. Οι περισσότεροι πέθαναν από τις αρρώστιες και τις κακουχίες παρά από τη συμμετοχή τους στον Αγώνα.
Γάλλος αξιωματικός εκπαιδεύει Έλληνες στην χρήση κανονιών
Ταυτόχρονα η ανάγκη για τη δημιουργία ενός ελληνικού τακτικού στρατού δημιουργείται.
Ευρωπαίοι αλλά και Έλληνες αξιωματικοί που είχαν εκπαιδευτεί στις στρατιωτικές σχολές της Ευρώπης και είχαν ήδη υπηρετήσει στους ευρωπαϊκούς στρατούς, έτρεξαν ευθύς αμέσως μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης να προσφέρουν τις υπηρεσίες και τις γνώσεις τους στην επαναστατημένη πατρίδα.
Οι “παλαιοί” Γάλλοι Φιλέλληνες (1821 – 1824)
Οι πρώτοι Φιλέλληνες, οι οποίοι ονομάστηκαν στη συνέχεια και «παλαιοί Φιλέλληνες» για να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους που κατέφθασαν οργανωμένοι από Φιλελληνικές Επιτροπές ή έπειτα από εντολή της κυβέρνησής τους, το έκαναν από προσωπική τους φιλοδοξία ή από ρομαντικά αισθήματα. Για τον λόγο αυτό δεν ήταν όλοι στρατιωτικοί, αλλά κυρίως άτομα της αστικής τάξης όπως έμποροι και μαθητές κυριευμένοι από ενθουσιασμό και φιλελληνικά συναισθήματα.
Συνταγματάρχης Baleste (Παλέσσα ή Παλάσσα στα ελληνικά)
Ο πρώτος επικεφαλής και εκπαιδευτής του πρώτου τακτικού στρατού από τον Δημήτριο Υψηλάντη. Άνδρας γενναίος και ευγενής, καταγόταν από τη Μασσαλία και ήταν πρώην Ταγματάρχης του ναπολεόντειου στρατού.8 Ο πατέρας του ήταν έμπορος και έμενε στα Χανιά.9 Ο υιός του, τον οποίο ο ίδιος ο Σπηλιάδης ονομάζει «ο Έλλην Παλάσσας», μιλούσε ελληνικά, καθώς είχε ζήσει 6 χρόνια στα Χανιά και οι Κρητικοί τον θεωρούσαν συμπατριώτη τους.
Συνταγματάρχης Olivier Voutier
Είναι ένας γνωστός Φιλέλληνας που έφτασε στην Ελλάδα για προσωπικούς λόγους. Το όνομά του έχει συνδεθεί και με την ανακάλυψη της Αφροδίτης της Μήλου. Ο πατέρας του τον ώθησε να καταταγεί στο Γαλλικό Βασιλικό Ναυτικό σε ηλικία μόλις 15 ετών. Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση είχε μόλις χάσει ένα πολύ αγαπητό του πρόσωπο, γεγονός που έκανε τη ζωή του απαίσια. Αποκομμένος από όλους τους δεσμούς του έφυγε για να πολεμήσει στην Ελλάδα υπό τη χριστιανική σημαία. Θεωρείται ότι επιζητούσε τον θάνατο μαζί με λίγη δόξα.
Ανέλαβε τη διοίκηση του πυροβολικού με πρώτη του δράση την πολιορκία της Τρίπολης. Συμμετείχε και στην πολιορκια της Ακροναυπλίας και της Κορίνθου.
Ο Voutier, αναφέρει:
“Δεν θα ξεχάσω σε όλη μου τη ζωή τη χαρά και τον ενθουσιασμό του πληθυσμού της Αργολίδας, που έτρεχε μπουλούκι μπροστά μας. Οι γυναίκες, προσκυνώντας στη γη, έκαναν αμέτρητους σταυρούς, βλέποντάς μας ως αγγέλους που ήρθαν από τον ουρανό για να τις σώσουν. Οι άνδρες, οπλισμένοι και παραταγμένοι στοιχηδόν, μας χαιρετούσαν με πυροβολισμούς από τα τουφέκια τους και μας επευφημούσαν δυνατά.”
Maxime Raybaud
Ο Maxime Raybaud έφυγε από τη Μασσαλία με ένα πλοιάριο από την Ύδρα, φορτωμένο με όπλα και πολεμοφόδια, το οποίο είχε ναυλώσει ο Μαυροκορδάτος, στον οποίο τον είχαν παρουσιάσει λίγες μέρες πριν από την αναχώρηση. Όταν έφτασε στο στρατόπεδο, ο Raybaud εντάχθηκε στο σώμα του Thomas Gordon μαζί με πολλούς άλλους Γάλλους, Άγγλους και Έλληνες. Ο ίδιος ο Raybaud ήταν αξιωματικός του Πυροβολικού.
Ο Raybaud συνέχισε τη στρατιωτική του διαδρομή στην Ελλάδα, υπό την προστασία του Μαυροκορδάτου τον οποίο υπηρέτησε ως υπασπιστής. Επέστρεψε στη Γαλλία το 1822 και επανήλθε στην Ελλαδα το 1825 με άλλους εθελοντές και πολεμοφόδια. Το 1828 ακολούθησε το εκστρατευτικό σώμα του στρατηγού Maison στον Μωριά, αναλαμβάνοντας το ρόλο του επίσημου τυπογράφου του σώματος.
Ταγματάρχης Maurice Persat
Αξιωματικός, «ημι-αμειβόμενος» του οποίου η περίπτωση είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Πρώην λοχαγός του ιππικού στη Γαλλία με «χαρακτήρα ανήσυχο και περιπετειώδη. Ταξίδευε και αυτός με το πλοίο που είχε ναυλώσει ο Thomas Gordon, μαζί με τον Voutier ως “ένας από τους Γάλλους Φιλέλληνες της πρώτης στιγμής». Ο Υψηλάντης, μετά την πολιορκία του Ναυπλίου, τον ονόμασε ταγματάρχη και πρώτο υπασπιστή του.
Αναχώρησε για τη Γαλλία λόγω της σύνδεσής του με μια Τουρκάλα που ονομαζόταν Adélé.
Η οποία έχοντας χάσει την οικογένειά της, προσπαθεί να τη σώσει και την παίρνει μαζί του. Απογοητευμένος από την τύχη που τον περίμενε στην Ελλάδα, φεύγει παίρνοντας μαζί του την Adélé. Επιστρέφει τη μία φορά συμμετέχοντας στο Γαλλικό Στρατό το 1828-1829 με το εκστρατευτικό σώμα του Μοριά και μία, κατά το 1831-1833, ως μέλος εκστρατευτικού σώματος το οποίο είχε σταλεί για να βοηθήσει στη διατήρηση της τάξης, μετά το χάος που δημιουργήθηκε έπειτα από τη δολοφονία του Κυβερνήτη και μέχρι την άφιξη του Όθωνα.
Peter von Hess, Φιλέλληνας με Ελληνική στολή.
Hyacinthe Delavillasse
Αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση Φιλέλληνα καθώς κατάφερε να υιοθετήσει τα έθιμα και τις συνήθειες των ατάκτων πολεμιστών και έγινε και ο ίδιος ένας γενναίος αρματολός. Γενναίος στις μάχες μαζί με άτακτους Μωραϊτες, εγκαταλείπει τη στολή του για να ντυθεί με τα ρούχα των κλεφτών, τα κατεξοχήν ρούχα του πολέμου, ακολουθούσε σε όλους τους τομείς τα έθιμα των νέων πολεμικών συντρόφων του, μοιραζόταν μαζί τους τις δυσκολίες, τις στερήσεις, ακόμα και αυτή την ολοκληρωτική απουσία καθαριότητας που χαρακτηρίζει τον τρόπο ζωής τους.
Έφιπποι χωροφύλακες και αξιωματικός της Χωροφυλακής
François Graillard
Φραγκίσκος Γκραιγιάρ στα ελληνικά, λοχαγός του Επιτελείου του Μαυροκορδάτου, ήταν ένας από τους Γάλλους Φιλέλληνες που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Ελλάδα. Ήταν αξιωματικός του Μηχανικού, απόφοιτος της Στρατιωτικής Σχολής του Παρισιού και υιός Συνταγματάρχη του Γαλλικού Στρατού. Έχοντας τεθεί σε διαθεσιμότητα μετά το 1820, έφτασε στο Άργος στις 20 Νοεμβρίου 1821, αφού αποβιβάστηκε αρχικά στην Καλαμάτα μαζί με άλλους Γάλλους.
Έλαβε μέρος στην άλωση του Μεσολογγίου, 1822, και στην μάχη των Μύλων όπου τραυματίστηκε. Στάλθηκε από τον Δημήτριο Υψηλάντη στη Γαλλία με σκοπό να κινητοποιήσει τους φιλελληνικούς κύκλους του Παρισιού προς όφελος της επανάστασης.
Τέθηκε επικεφαλής ενός κινήματος τον Δεκέμβριο του 1826 που σκοπό είχε την εγκαθίδρυση στρατιωτικής κυβέρνησης υπό τον Υψηλάντη, ενώ ανέλαβε τη μυστική αποστολή να διαβιβάσει στον Στρατηγό Guéhéneuc παράκληση των φιλογαλλικών κύκλων του Ναυπλίου, για πρόταση Γάλλου μονάρχη ο οποίος θα αναλάμβανε το στέμμα της Ελλάδας.
Κατά την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα, ο Graillard ονομάστηκε αρχηγός του στρατιωτικού οίκου του βασιλιά και στη συνέχεια τέθηκε επικεφαλής της πρώτης Εθνικής Χωροφυλακής που ο ίδιος οργάνωσε σύμφωνα με τα γαλλικά πρότυπα τον Ιούνιο του 1833.
Πέθανε στην Κηφισιά, στις 9 Μαΐου 1863 φέροντας τον βαθμό του Αρχιστρατήγου εν αποστρατεία και έχοντας αποκτήσει την ελληνική υπηκοότητα.
Louis Stanislas Daniel
Ήρθε στην Ελλάδα το 1821 μαζί με τον François Graillard και κατατάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό υπό τις διαταγές του Στρατηγού Normann. Πολέμησε στο Μεσολόγγι τον Οκτώβριο του 1822 και στο Πέτα. Στη συνέχεια, πέρασε στην υπηρεσία του Υψηλάντη και συμμετείχε στις προαναφερθείσες προσπάθειες, μαζί με τον Graillard, για την ενίσχυση της γαλλικής επιρροής στην Ελλάδα. Έφερε τον τίτλο του υπασπιστή στο Στράτευμα του Υψηλάντη στην Ανατολική Ελλάδα αλλά εγκατέλειψε τη δράση του στις 24 Ιουνίου 1829. Πέθανε στο Ναύπλιο στις 21 Δεκεμβρίου 1829 (ή σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, πέθανε το 1831, από λοιμό).
ΠΗΓΕΣ
Οι Γάλλοι Φιλέλληνες στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, Αναστασία Τσαγκαράκη