Η προσπάθεια των αντιβενιζελικών να καταλάβουν την εξουσία σε μια ταραγμένη περίοδο
Ποιά η συμμετοχή και η αντίδραση του Ναυπλίου και του Άργους.
Εφημερίδα “ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ”, 22/10/1923
Οκτώβριος 1923
Ο Οκτώβριος του 1923 βρίσκει την Ελλάδα να κυβερνάται από την Επαναστατική Επιτροπή υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα με Πρωθυπουργό τον Στυλιανό Γονατά ο οποίος είχε προκηρύξει εκλογές για τον Δεκέμβριο με έναν εκλογικό νόμο που ευνούσε τα Βενιζελικά κόμματα.
Εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ”, 24/10/1923
Το κίνημα Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη εκδηλώθηκε τα μεσάνυχτα της 21ης προς 22η Οκτωβρίου. Σημαντικό ρόλο στην οργάνωση αλλά και στην εκδήλωση του κινήματος είχε μια ομάδα κατώτερων αντιβενιζελικών αξιωματικών, γνωστή ως «Οργάνωση Ταγματαρχών», οι οποίοι βρίσκονταν σε άμεση επαφή με τον Ιωάννη Μεταξά, ( ο οποίος κατηγορήθηκε ανοιχτά για την συμμετοχή του με χρησιμοποίηση όλων των μέσων, όπως χρηματισμού) που φοβόντουσαν ότι οι επικείμενες εκλογές θα οδηγούσαν σε αβασίλευτο καθεστώς και για να παρουσιάσουν την κίνησή τους ως υπερκομματική, προσέφεραν την αρχηγία στους υποστράτηγους Λεοναρδόπουλο και Γαργαλίδη που ήταν βενιζελικών πεποιθήσεων που είχαν όμως παραγκωνισθεί από την Επαναστατική Επιτροπή του Πλαστήρα καθώς και στον βασιλικό συνταγματάρχη Γεώργιο Ζήρα.
Οι κινηματίες προσκαλούσαν την Επαναστατική Κυβέρνηση να διαλυθεί, ενώ είχαν κατορθώσει να προσεταιριστούν τις περισσότερες στρατιωτικές μονάδες στη Μακεδονία και τη Θράκη, περιοχές που είχε αναλάβει να κινητοποιήσει ο Ζήρας, καθώς και όλες τις στρατιωτικές φρουρές της Πελοποννήσου, όπου οι αξιωματικοί τους ήταν, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, αντιβενιζελικοί. Ακόμη, εκδηλώθηκαν υπέρ του κινήματος και μονάδες του Ε΄ Σώματος Στρατού στην Ήπειρο. Πιστές στην Επαναστατική Κυβέρνηση έμειναν οι φρουρές της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Λάρισας και των Ιωαννίνων, ενώ και το Ναυτικό έμεινε πιστό στην κυβέρνηση αφού ούτως ή άλλως, ο Γαργαλίδης είχε ταχθεί εναντίον της συμμετοχής του στόλου στο κίνημα.
Εφημερίδα “ΕΜΠΡΟΣ”, 26/10/1923
Η Επαναστατική Κυβέρνηση, που αρχικά αιφνιδιάστηκε, αντέδρασε πολύ γρήγορα και δυναμικά. Ο Νικόλαος Πλαστήρας αφού χαρακτήρισε το κίνημα «προδοτική πράξη», κήρυξε στρατιωτικό νόμο και κινητοποίησε τις στρατιωτικές μονάδες που είχαν μείνει πιστές στη κυβέρνηση. Η επίκληση ενότητας και η επίκληση των εκλογών, που είχαν προκηρυχτεί για το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, αλλά και η αποφασιστικότητα που έδειξε η κυβέρνηση, μετά την αρχική ανεκτική στάση του πρωθυπουργού Στυλιανού Γονατά, απομόνωσαν τους κινηματίες. Ο βενιζελικός κόσμος, πολλές οργανώσεις, η ηγεσία του στρατεύματος, ακόμα και η Ιερά Σύνοδος, τάχθηκαν με το μέρος της κυβέρνησης και αποδοκίμασαν το κίνημα.
Εφημερίδα “ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ”, 22/10/1923
Εφημερίδα, “ΕΜΠΡΟΣ”
Ταυτόχρονα, με την επίδειξη ισχύος, η κυβέρνηση άφησε να εννοηθεί, στα διαγγέλματά της προς το λαό και το στρατό, ότι είχε πρόθεση να ανακινήσει και να λύσει το πολιτειακό. Οι σχέσεις των Κινηματιών με βασιλικούς κύκλους, και ιδιαίτερα με τον Μεταξά και τα Ανάκτορα, θεωρήθηκαν από την αντίπαλη πλευρά ως ενοχοποιητικά στοιχεία για τον βασιλιά Γεώργιο Β΄.
Στη Θεσσαλονίκη το κίνημα δεν είχε προλάβει να εκδηλωθεί. Αξιωματικοί πιστοί στην κυβέρνηση, όπως ο Γεώργιος Κονδύλης, ο Ευριπίδης Μπακιρτζής, ο Στέφανος Σαράφης, ο Δημήτριος Ψαρρός και άλλοι, είχαν πληροφορηθεί τις κινήσεις των συνωμοτών και πρόλαβαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Στη συνέχεια, αντιμετώπισαν τις στρατιωτικές δυνάμεις που οδηγούσε εναντίον της πόλης ο Ζήρας και τις ανάγκασαν να παραδοθούν. Ο ίδιος ο Ζήρας κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία.
Εφημερίδα, “ΕΛΕΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ”, 29/10/1923
Στον νότο, ο Λεοναρδόπουλος και ο Γαργαλίδης, αφού συγκέντρωσαν στρατιωτικές δυνάμεις στην Πελοπόννησο, πέρασαν τον Ισθμό και βάδισαν προς την Αθήνα. Τελικά, όμως, κυκλώθηκαν από κυβερνητικά στρατεύματα και αναγκάστηκαν να παραδοθούν στις 27 Οκτωβρίου, άνευ όρων. Οι δύο ηγέτες του κινήματος, Λεοναρδόπουλος και Γαργαλίδης, καταδικάστηκαν από στρατοδικείο σε θάνατο, αλλά η ποινή δεν εκτελέστηκε και αργότερα αμνηστεύτηκαν. Ο Ιωάννης Μεταξάς, που στη διάρκεια του κινήματος βρισκόταν στην Κόρινθο, κατόρθωσε να διαφύγει κρυφά στην Ιταλία.
Εφημερίδα “ΕΜΠΡΟΣ”, 29/10/1923
Εφημερίδα, “ΕΜΠΡΟΣ”, 30/10/1923
Εφημερίδα, “ΕΘΝΟΣ”, 24/10/1923
Τα αποτέλεσμα αυτού του κινήματος ήταν ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που ήθελαν οι εμπνευστές του.
1284 αξιωματικοί αποτάχθηκαν ως συμμέτοχοι ή συμπαθούντες το αντεπαναστατικό κίνημα, σαρωτική νίκη των Βενιζελικών κομμάτων (τα φιλομοναρχικά απείχαν), αλλά και ισχυροποίηση των αντιμοναρχικών αισθημάτων του λαού με αποτέλεσμα την έξωση του βασιλιά Γεώργιου Β’ και την ανακήρυξη της Αβασίλευτης Δημοκρατίας στις 25 Μαρτίου 1924 από την κυβέρνηση Παπαναστασίου.
Πηγές
κίνημα Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Το κίνημα Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ